ANA MARÍA

ANA MARÍA / González, Xuan XesúsSetembro de 1925
Lar, revista mensual. Ano 2; número 13. Imprenta Lar, Real 36 – 1º A Cruña
21 páx. ; 16 cm.

Xoán Xesús González Fernández cultivou a poesía, o teatro, o ensaio e tamén a novela, amais de desenvolver unha axitada vida política e profesional. Ana María, publicada co número trece na Biblioteca Lar, foi a primeira das súas novelas.

O autor, militante sucesivo no Agrarismo, o Nacionalismo e o Socialismo, concibía a difusión da cultura como o factor chave que había redimir os galegos. (1)

Xa que logo, a produción ensaística de Xoán Xesús González, alén da intención provocadora, ten unha finalidade redentora. Non sucede o mesmo coas súas novelas, herdeiras da tradición folletinesca do século dezanove e que nos anos vinte tamén marca a norma da prosa escrita en castelán, difundida mediante coleccións como Novela de la semana, La novela de hoy ou outras semellantes.

Lar reproduce esta mesma corrente folletinesca nalgúns dos seus números como por exemplo Martes d’Antroido de Francisca Herrera, Antón Piruleiro de Xesús Fernández ou a mesma Ana María. A novidade proposta por Casal e Carré, que non deixa de ser importante, é que agora os protagonistas dos folletíns falan en galego. (2)

A miña muller. B.L. Nº1 Vers.cast.

De feito, este carácter renovador da colección de novela breve Lar contribúe a que a publicación non pase polo mellor momento.

A débil base de subscritores e tamén a escaseza de orixinais en galego, obrigan a Ánxel Casal e Leandro Carré a modificar a periodicidade da publicación, que no comezo do segundo ano pasa de quincenal a mensual.

A comunicación deste cambio aos lectores é tamén unha declaración de intencións por parte dos editores, que conciben Lar como unha obra patriótica ao servizo das letras galegas e non un negocio industrial:

“A OS NOSOS LETORES

Levamos un ano de vida, Neste tempo pasado pubricamos, como pode ollarse na lista dos números saídos, unha ducia de noveliñas; todas elas inéditas e debidas aos máis prestixiosos escritores da nosa Terra, que nos axudaron cos seus fermosos traballos neste noso intento de afincar definitivamente a novela galega.

Para todos eles o noso agradecimento, e o noso agradecimento tamén para o púbrico que acolleu agarimosamente a nosa pubricación, así como para a prensa que contribuíu a propagala.

Mais a nosa labor é árdua, e inda que poñemos nela todo o interés, non sempre podemos acadaro que nos propoñemos porque non todo pende de nós. Unha das dificultades con que tropezamos é a falta de orixinaes. A prosa galega está nos comezos, e os nosos escritores, por outra parte, coidando se dúvida, que estamos «fartándonos de gañar diñeiro á costa das obras alleas», salvo honrosísimas esceiciós, non se interesan en nos axudar cos seus traballos, o que nos impide cumprir como quixéramos, e obríganos a reducir a un número mensual a pubricación que viñamos facendo quincenalmente.

Como dixo moi ben un noso amigo ao falar na prensa da pubricación Lar, a nosa empresa é de sacrificio, porque sacrificio e grande é o que vimos facendo para lograr que as obras dos nosos escritores enxebres cheguen âs mans dos galegos que aman a sua Terra e a sua Literatura, que pol-o d’agora, forzoso é decilo, son moi contados.

Non é pois a nosa unha empresa industrial que vai enriquecerse, senon unha obra patriótica, e pol-o tanto á todos rogamos nos axuden nela: uns cos seus traballos, outros coa sua propaganda, todos co seu interés e o seu amor pol-as letras galegas, pol-a cultura da nosa amada Terra, na seguranza de que se hoxe non outemos utilidade imos en troques sementando para o día de mañán”.

Sinopse da obra

O autor comeza a novela cunha “ofrenda” a Teresiña Neira, coa arela de non vela convertida noutra Ana María, “muller que debecía por ser venturosa e non o puido ser”.

Deseguida asistimos ao diálogo entre Ana María de Castro e Ramón Antonio, alumnos da escola Normal de Compostela, onde ela gaba a súa calidade como poeta e pídelle que lle dedique uns versos.

A seguinte escena desenvólvese na Alameda. Os dous pasean xuntos pola Ferradura. Diante da estatua de Rosalía, Ramón confésalle o seu amor por ela, que a moza corresponde.

“Erguémonos e entramos na cibdá e dend’aquel día fomos un para o outro”.

Tres anos máis tarde, os mozos casan. Ramón Antonio obtén praza de profesor “aló no corazón poético das Mariñas betanceiras. N-unha aldea branca e feiticeira coma unha pomba”, ao tempo que estuda por libre o terceiro ano de dereito.

Cando ao cabo obtén o título de avogado, a parella volve a Compostela. Agora, amais de abrir un bufete, é profesor auxiliar da Universidade. Tamén volve frecuentar a igrexa por influencia de Ana María. “A pesar de non ser eu home de temperamento relixioso, consentín en facer o que Ana María me mandase… eu quixen votar por terra esa tradición de que, o criterio e a intransixencia do marido no matrimonio, ha de ter un releve dictatorial”.

A vida da parella transcorre feliz, ata o día en que ela cae enferma: “ergueuse pálida, coa sua faciana branca e relocente, macerada; os beizos denegridos, o mirar vivo e alceso, apagado”.

Os mellores doutores de Compostela revisan a moza e conclúen que a enfermidade “era de índole puramente espritual”. Xa que logo, nada han facer por ela drogas e remedios, e o doutor Novoa recoméndalle que pase a maior parte do tempo en lugares de divertimento. Pero as viaxes por boa parte de España e outros países non teñen o resultado agardado. Tampouco os médicos estranxeiros son quen de formular un novo diagnóstico.

Meses máis tarde, Ramón Antonio é elixido como deputado en representación de obreiros e agraristas nas Cortes españolas. O mesmo día do triunfo, agrávase o estado de Ana María, que poucas semanas máis tarde morre na aldea de Golán.

“Na aldea decian que Ana María estaba embruxada, que tiña ferida de ollo, que a ollara unha meiga.

Eu sigo non crendo tal fantasía, inda que mismo sea certo”.

(1)          Conferencia: “La fórmula cultural, fórmula de redención gallega”. Concello de Caldas, decembro de 1928.

(2)          http://www.blogoteca.com/cuntis/index.php?cat=5455