venres, 21 de decembro de 2012

O MARISCAL


O MARISCAL. Traxedia histórica en verso 
Cabanillas Enríquez, Ramón
Villar Ponte, Antón
Cebreiro Martínez, Álvaro (debuxos)
31 de agosto de 1926
Lar, Real 36 – 1º A Cruña
187 p ; 16 cm.

A peza dramática O Mariscal, escrita por Ramón Cabanillas e Antón Villar Ponte, con debuxos de Álvaro Cebreiro, saíu do prelo de Lar en agosto de 1926.


A segunda edición deste libro imprimiuna a editorial Nós tamén na Coruña, agora sen os debuxos de Cebreiro e con formato de revista. Esta segunda edición imprentouse coincidindo coa estrea da obra, con música de Losada e escenografía de Camilo Díaz, o 31 de marzo de 1929. (1)

A primeira edición do Mariscal vai precedida dun prólogo que desaparece na edición de 1929, onde os autores manifestan o seu interese por pescudar no mítico “como elemento auxiliar da pedagoxía”, renunciando a rexistrar fielmente os sucesos históricos.

Acouguen os homes graves de sangue espíritoal frío que andan ao estudo da Hestoria pol-a Hestoria, e termen de se non encabuxaren co’a leitura desta obra. Para eles O MARISCAL pode ser cousa sen valimento que fique ao marxe da sua seriedade. Para nós ten a forza xermoladora do mítico que leva feito mais pol-o progreso dos pobos que todol-os datos hestóricos perfeitamente contrastados.

2ª edición d'O Mariscal. Nós, 1929
Fica pois de manifesto que Cabanillas e Villar Ponte decidiron poñer a traxedia de Pedro Pardo de Cela ao servizo da ideoloxía promovida polas Irmandades da Fala, conscientes do seu carácter simbólico.

Mortos Murguía e Brañas, abandeirados do Rexionalismo, o novo tempo do galeguismo habían marcalo os postulados nacionalistas, cerna ideolóxica das Irmandades. Desde esta nova plataforma, a elite impulsora do movemento continuou o labor iniciado polos rexionalistas, contribuíndo a establecer os símbolos unificadores da colectividade.

Resulta obvio que entre eles tivese especial importancia a figura histórica de Pedro Pardo, símbolo da resistencia dos galegos fronte á asimilación castelá e mitificado na memoria do pobo, sempre disposto a compadecerse das derrotas e as mortes tráxicas.

Para acadar este obxectivo, Cabanillas e Villar Ponte utilizan dous elementos de fondo arraigo popular, como son o teatro e as cantigas de cego. Non resulta casual que os autores presenten a obra como un romance cantado por “un vello cego de romances, co’a zanfona, e unha mociña loira que o guía. Adoviados ô xeito de hoxe”.

Esta descrición do prólogo coincide coa imaxe da capa da segunda edición. A primeira, en cambio, reproduce o debuxo da “Mariscala”; cadea que segundo a tradición aferrollou a Pardo de Cela, cinguida darredor da cruz de Santiago, símbolo de toda Galiza.



Sinopse da obra

Acto Primeiro

Amaro e Elvira parolan nunha corredoira. Amaro está enrolado no exército de Lois Mudarra e devece por derrotar o Mariscal:

Preto está o día grorioso
no que o pendón castelán
na Frouseira e en Castrodouro
se erga lucente e trunfal,
cantando a nosa vitoria
sobor da hoste aldeán,
d-eses probes mesnadeiros
do soberbio Mariscal.

Elvira, en cambio, serve en Castrodouro e declárase fiel ao Mariscal “en quen temos os galegos rei, amo, señor e pai”.

O mozo ofrécese a Mudarra para axudalo a franquear a porta do castelo servíndose dos amores con Elvira. Logo de tecer o engano, Amaro entra en Castrodouro disfrazado de cego e promételle a Elvira que ha levala canda el despois de caer a Frouseira.


¡Pra levarte â miña beira
ten de finar esta loita,
ten de caír a Frouseira!

Ela acepta, “soio pol-o noso amor”.

Acto Segundo

A noite do sete de Nadal de 1483, Pedro Pardo cita en Castrodouro a Alfonso Yañez, dono do pazo; Pedro Miranda, curmán do Mariscal; Pedro Bolaño, señor de Torás; e o seu fillo Pedro.

O Mariscal quere informalos do pacto de neutralidade concertado entre o sogro, o conde de Lemos, e os casteláns.

        ¡Eisí rompe Pedro Alvarez Osorio
        a nobre tradición da súa casa!


Tampouco poden contar co apoio dos vellos aliados das casas de Andrade, Monterrei, e Altamira.

        ¡Deixalos ir a unha!
        ¡Alá c-os seus cativos pareceres!
        ¡Proveito arranxarán, honra ningunha!


Os que permanecen fieis xuran seguilo até a morte. Cando os cabaleiros marchan, Elvira anuncia a chegada do cego:

Un vello
de cabaza e de saial,
pol-o traxe pelengrino
e pol-o xeito aldeán,
chegóu âs portas do pazo
e eiquí cubiza de entrar.

Amaro preséntase como un enviado de Pedro de Soutomaior, quen está exiliado en Portugal. Raposeiro, achégase ao Mariscal e logo dáse a coñecer:

        ¡A vos mesmo busco, e son
        un soldado castelán,
        un dos lobos de Mudarra
        a quén ninguén restará
        a groria de ter collido
        prisioneiro ô Mariscal!


Mudarra entra na peza e apresa os cabaleiros para levalos a Mondoñedo xunto con Pedro Pardo. Cando todos saen, Amaro despídese dos criados, subornados por medio de Elvira.

        
        ¡Até sempre ou até nunca!
        Con razón ou sin razón
        por Sabela de Castela
        e Fernando de Aragón.


        Até sempre ou até nunca!
        ¡Que mais quixera o treidor!
        ¡Até nunca, non! ¡Hai mais!
        ¡Até didiante de Dios!


Acto Terceiro

A escena desenvólvese na cadea de Mondoñedo, onde comparten cela Pedro Miranda, o Mariscal e máis o fillo.

¡Sí! ¡A Frouseira
será espiña chantada eternamente
na entraña de Castela
Dios e o esforzo galego virá un día,
que nos vínguen con honra!

Xuana e Beatriz, as fillas do Mariscal, infórmanos da saída da nai cara a Valladolid para pregar o perdón dos reis.

        ¡O galego
        ten de obriga ser valente!
        Mais que aquí faredes fora;
        e c-o perdón xa sabido
        viredes darnos a embora
        e a bicarme.


Os prisioneiros non saben que o bispo Fadrique e Lois Mudarra deron a orde de axustizalos decontado, temendo a previsible chegada do indulto. Daquela, unha visión anúncialles a súa morte e o lugar que lles reserva a historia.

        ¡Sede dinos de vós e a nosa Terra!
        ¡Dios fica pra sempre â veira vosa!
        ¡Da cadeia, que inxusta vos aferra,
        en cada anaco nascerá unha rosa!


Dous cóengos disfrazados agardan a chegada de dona Sabela preto de Mondoñedo e pídenlle que acougue onda eles. Agora o indulto non é necesario porque o pobo impediu a execución e os inimigos fuxiron.

Cando Pedro Bolaño sae da vila na procura da Mariscala e descubre o engano, xa é tarde. En Mondoñedo os sinos tocan a morto.

DONA SABELA

¡Todo
de sangue está tinguido! ¡As tres cabezas
rolan pol-o taboado! ¡O sangue! ¡O sangue!
¡Cómo deita, meu Dios! ¡Moven os beizos!
craban en min doentes os seus ollos
que xa viron a morte!

¡Enche a cibdade
o sangue! ¡Corre a regos pol-as rúas!
¡Cobre o val…! ¡Chega ô ceo! ¡Tingue as nubes!
¡É un mar de sangue roxo…!

¡Ou! ¡O verdugo
penduradas da man, pol-os cabelos,
amostra ô povo as pálidas cabezas!
¡Rube o mar! ¡Rube o mar de sangue ardente!
¡É o sangue dos meus!

¡Señor! ¡Piedade!

BOLAÑO

¡Xa trunfache Castela! ¡Xa venceche
do brazo co-a traición e co-a inxusticia!

¡Señor e Pai! ¡Túa groria ôs que caíron
e piedade pra nós e pra Galicia!

O Mariscal. Lênda tráxica en verso (Segunda edición). Ramón Cabanillas / Antón Villar Ponte. Nós, 1929. 47 p. 25 cm.

Ningún comentario:

Publicar un comentario